Kazimierz Wawrzynowicz

SEiR Wolsztyn

Oprac. i foto  Edward Laskowski

ZWIĄZEK NAUCZYCIELSTWA POLSKIEGO

w organizowaniu oświaty w powiecie wolsztyńskim w okresie od 1945 do 1975 r.

(fragmenty obszernego opracowania)

Po pięcioletnim okresie okupacji i germanizacji naszego powiatu w mroźny i śnieżny dzień 26 stycznia 1945 roku Wolsztyn zostaje wyzwolony przez armię radziecką. Już w pierwszych dniach po wyzwoleniu nieliczna grupa nauczycieli organizuje szkoły w mieście i powiecie. Pierwszym kierownikiem Szkoły Podstawowej nr 1 był Piotr Prokurat, natomiast kol. Ewa Kumoch organizowała Szkołę Podstawową nr 2. Szczególną aktywnością i ofiarnością wyróżnili się: kol. kol. Ewa Kumoch, Zygfryd Kutner, Pelagia Ciesielska, dzięki którym już w lutym 1945 roku uruchomiono szkoły wolsztyńskie.

Pod koniec marca 1945 roku kol. kol. Zofia Nawrocka, Stanisław Błaszczyk, i Karol Jabłoński organizują wolsztyńskie gimnazjum (później liceum), do którego zgłasza się pierwsza grupa 65 uczniów z okresu przedwojennego i tajnego nauczania. Uroczyste otwarcie liceum nastąpiło 4 kwietnia 1945 roku. Wśród pierwszych organizatorów szkolnictwa wolsztyńskiego byli: Jan Lorenz, Bolesław Zieliński, Irena Wojciechowska, Wiktor Hajduk, Alfons Pierzchalski, Jan Lipiński, Andrzej Ranny, Kazimierz Wietrzykowski, Kazimierz Mańczyński, Rudolf Malec i inni.  

Emerytowany inspektor szkolny Tomasz Wojciechowski oraz sekretarka Władysława Fiebig organizują wolsztyński Inspektorat Szkolny. Wracają nauczyciele z różnych zakątków kraju, z obozów, z Kresów Wschodnich zasilając wolsztyńskie szkoły. Niektórzy zaś, jak Irena i Franciszek Borowczakowie organizują szkolnictwo w Zielonej Górze, Irena i Wojciech Berlińscy - w Babimoście, Franciszek Sławiński - w Kargowej, Czesław Paździor – w Świetnie, Stanisław Kwiecień – w Szprotawie.

Reaktywowanie działalności związkowej rozpoczęto zwołaniem wszystkich nauczycieli powiatu w dniu 19 kwietnia 1945 roku, a więc 3 tygodnie przed zakończeniem wojny. Powołano wtedy trzy ogniska ZNP: w Wolsztynie, Rakoniewicach i w Przemęcie. Pierwszym prezesem powojennego Zarządu Oddziału Powiatowego ZNP został kol. Piotr Prokurat. W skład Zarządu weszli: Zygfryd Kutner, Alfons Pierzchalski, Bolesław Zieliński, Ewa Kumochowa. Prezesami ognisk ZNP zostali: Jan Lipieński w Wolsztynie, Wojciech Berliński w Rakoniewicach, Ignacy Małecki w Przemęcie. 14 lipca 1945 roku powołano czwarte ognisko dla nauczycieli Babimojszczyzna z siedzibą w Kargowej, którego prezesem został Tomasz Setny.

1 września 1945 roku powołano Liceum Pedagogiczne w Wolsztynie z siedzibą w gmachu Liceum Ogólnokształcącego. Jego pierwszym dyrektorem został Jan Maćkowiak, znany autor podręczników dla klas początkowych. 1 stycznia 1946 roku liceum to wraz z dyrektorem przeniesiono do Sulechowa.

Tuż po wojnie działalność zarządu i Ognisk ZNP skupiała się na organizowaniu pomocy dla członków i ich rodzin. Prowadzono rozdział ziemi, krów, paczek żywnościowych i tekstylnych z UNRRY, przydzielano mieszkania, opał. W późniejszych latach rozdzielano talony na zakup zegarków, rowerów, motocykli, itp. Ogniska związkowe pomagały w uzyskiwaniu i przydzielaniu zapomóg dla wdów i sierot po zamordowanych i zmarłych nauczycielach. W tym celu wszyscy członkowie ZNP opodatkowali się dobrowolnie po 15 zł miesięcznie.

Równolegle do działalności socjalno-bytowej dbano o przyjmowanie nowych członków do ZNP. Związek cechowała zawsze troska o zdobywanie przez nauczycieli pełnych kwalifikacji. W tym czasie występował brak nauczycieli spowodowany wyniszczeniem przez okupanta środowiska nauczycielskiego. Często zatrudniano nauczycieli niewykwalifikowanych zobowiązując ich do zdobywania pełnych kwalifikacji. Reaktywowano konferencje rejonowe – dokształcające, organizowano kursy wakacyjne dla tej grupy nauczycieli.

Z inicjatywy Zarządu Powiatowego ZNP w Wolsztynie, w 1945 roku, powstała Spółdzielcza Księgarnia Nauczycielska licząca 70-ciu członków, w której udział wynosił 100 zł, a wpisowe 5 zł od członka. Pod koniec 1945 roku księgarnia o wartości kilku milionów (starych) złotych została upaństwowiona i przejęta przez „Dom Książki”. W tym samym roku założono Fundusz Pomocy Koleżeńskiej przekształcony w Pracowniczą Kasę Zapomogowo-Pożyczkową. Pierwszą jej przewodniczącą była Ewa Kumoch a następnie Władysława Fiebig.

W okresie powojennym ważną sprawą dla administracji oświatowej i ogniw związkowych, kierowników szkół i nauczycieli była organizacja całkowicie zniszczonej bazy szkolnej. Wszyscy zabiegali o kredę, papier, zeszyty, pomoce naukowe, sprzęt, podręczniki i książki. Dla opóźnionych roczników organizowano klasy przyśpieszone o cyklu półrocznym. Powołano Szkołę Zawodową i Szkołę Rolniczą. W 1949 roku powstał Dom Dziecka PKP w Wolsztynie, Dom Dziecka w Gościeszynie, a później Dom Wczasów Dziecięcych we Wroniawach.

3 kwietnia 1950 roku na zjeździe powiatowym ZNP w Wolsztynie wybrano nowy zarząd w składzie:

Józef Roczyński – prezes

Piotr Jędrasiak – wiceprezes

Józef Hanyż – sekretarz

Rudolf Malec – skarbnik

oraz członkowie zarządu: Czesław Paździor, Jan Lorenz, Prakseda Fliegerowa, Andrzej Ranny, Zygfryd Kutner, Wiktor hajduk, Leon Grajewski, Tomasz Marcinkiewicz oraz Bronisława Podwalciatna. Był to okres niekorzystnych zmian organizacyjnych dla związku. Powołano w miejsce ognisk 17 zakładowych międzyzakładowych organizacji związkowych (ZOZ i MOZ).

W 1955 roku powstała Kasa Pośmiertna, której przewodniczącą była kol. Felicja Kamieniarz do czasu samorozwiązania się w 1978 roku. W tym też roku obchodzono uroczyście 50-lecie ZNP w kraju.

W 1956 roku przywrócono dawne formy organizacyjne w postaci ognisk ZNP. W powiecie powołano 7 ognisk i dokonano w nich wyborów zarządów:

            1. Wolsztyn – miasto    - prezes Julian Zwoliński,

            2. Wolsztyn – wieś      - prezes Marian Dymitrowski,

            3. Kębłowo             - prezes Andrzej Ranny,

            4. Rakoniewice          -prezes Franciszek Borowczak,

            5. Przemęt             - prezes Bolesław Zieliński,

            6. Siedlec              - prezes Leon Grajewski,

            7. Powodowo           -prezes Zofia Andrejew-Grabowska.

            Dnia 30 marca 1957 roku na Powiatowym Zjeździe Sprawozdawczo-Wyborczym wybrano nowy zarząd w składzie:

    Julian Zwoliński             - prezes,

    Franciszek Borowczak        - wiceprezes,

    Leon Prus                  - sekretarz,

    Pelagia Gedrange            - skarbnik,

    Wiktor Hajduk               - członek,

    Zenon Molski                - członek.

Nowy Zarząd Oddziału ZNP

 Zarząd w tym składzie pracował przez trzy kadencje do 1963 roku. 28 maja 1963 roku na Zjeździe Powiatowym ZNP połączonym z obchodami 35 –lecia ZNP wybrano nowy Zarząd Oddziału Powiatowego w składzie:

Julian Zwoliński                - prezes,

Franciszek Borowczak           - wiceprezes,

Zenon Molski                  - wiceprezes,

Aniela Olszewska-Ratajska      - sekretarz,

Leon Prus                    - sekretarz,

Pelagia Gedrange              - skarbnik,

Roman Pietrzyński             - społeczny inspektor pracy

oraz członkowie zarządu: Wiktor Hajduk, Florian Antkowiak, Kazimierz Nowak, Janusz Bochniak, Feliks Janowicz, Janina Stepaniec, Bolesław Zieliński, Leon Prus, Zbigniew Skowroński.

            Na tym Zjeździe, w uznaniu zasług i wielkiego zaangażowania w pracy związkowej Ewy Kumoch, obecny na zjeździe Prezes Zarządu Okręgu ZNP Marian Walczak wręczył jej mandat na Światowy Kongres Kobiet w Bukareszcie.

            Delegatami z powiatu wolsztyńskiego na Krajowe Zjazdy Delegatów ZNP byli kolejno:

- 1945 rok w Bytomiu                               - Piotr Prokurat i Franciszek Sławiński,

- 1948 rok w Poznaniu                              - Wiesław Sauter i Tomasz Setny,

- 1951 rok w Warszawie                             - Józef Roczyński i Bolesław Zieliński,

- 1953 rok w Warszawie                             - Józef Roczyński i Andrzej Ranny,

- 1955 rok w Warszawie                             - Józef Roczyński,

- 1957 rok w Warszawie                             - Ewa Kumochowa,

- 1960 rok w Warszawie                             - Julian Zwoliński,

- 1964 rok w Warszawie                             - Julian Zwoliński,

- 1967 rok w Warszawie                             - Julian Zwoliński,

-1970 rok w Warszawie                              - Wiktor Hajduk,

- 1974 rok w Warszawie                             - Danuta Sworowska.

20 września 1968 roku na zebraniu plenarnym, po rezygnacji z funkcji prezesa kol. Juliana Zwolińskiego, nowym prezesem wybrano Wiktora Hajduka, wielce oddanego sprawie związkowej nauczyciela i działacza społecznego.

W 1968 roku Oddział Powiatowy ZNP w Wolsztynie liczył 628 członków zrzeszonych w 14 ogniskach liczących od 24 do 72 członków. Oto ich rejestr :

Działały aktywnie: Sekcja Emerytów, Bibliotekarska, Wychowania Przedszkolnego, Komisja Historyczna, Komisja Młodych Nauczycieli. Założono kroniki i albumu związkowe.

Oddział ZNP zwracał szczególną uwagę na działalność pedagogiczną zmierzającą do ciągłego samokształcenia i podnoszenia kwalifikacji nauczycieli. Jedną z głównych form tej działalności były konferencje rejonowe prowadzone metodą seminaryjno-dyskusyjną. Nauczyciele wymieniali doświadczenia dydaktyczno-wychowawcze, porównywali swoje metody pracy z innymi. Dyrektorzy szkół traktowali konferencje szkoleniowe jako pomoc w realizacji własnych programów dokształcania rad pedagogicznych. Na konferencje szkoleniowe potrzebne materiały i lekturę dostarczała Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna, organizując też wystawę nowości wydawniczych dla nauczycieli.

            Inną formą doskonalenia pracy nauczycieli było powołanie Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Kadr Oświatowych, którego kierownikiem był prezes Julian Zwoliński. Po 1956 roku te samą funkcję spełniał Powiatowy Ośrodek Metodyczny kierowany kolejno przez Kazimierza Piosika i Kazimierza Wawrzynowicza (do jego likwidacji W 1972 r.).

            Z inicjatywy Zarządu Oddziału Powiatowego ZNP powstał Klub Nauczycieli Nowatorów kierowany przez Edwarda Laskowskiego. Klub miał poważne osiągnięcia w zakresie konstrukcji nowych pomocy naukowych, popularyzacji nowoczesnych metod nauczania. Wiele eksponatów z naszego powiatu prezentowano na Wojewódzkich Wystawach Postępu Pedagogicznego w Poznaniu.

            W latach 1957-1960 Zarząd Oddziału ZNP był współorganizatorem punktu konsultacyjnego w Lesznie, przygotowującego do uproszczonego egzaminu w zakresie SN. W ten sposób 42 nauczycieli naszego powiatu zdobyło dyplomy SN.

            Zarząd Oddziału ZNP w Wolsztynie uczestniczył w rozwiązywaniu spraw socjalno-bytowych pracowników oświaty, m.in. w załatwianiu spraw mieszkaniowych, opieki zdrowotnej członków i ich rodzin, organizacji kolonii, wczasów, spraw emerytalnych, zapomóg zdrowotnych, wycieczek, skierowań do sanatoriów i wczasów leczniczych. W związku z brakiem specjalistów w szkołach wiejskich Wydział Oświaty przy wsparciu Zarządu Oddziału modernizował stare mieszkania nauczycielskie i wybudował 19 domów nauczycielskich, w tym 5 przy nowych szkołach. Z inicjatywy nauczyciela Franciszka Wariackiego z Chorzemina powstała w Wolsztynie Spółdzielnia Mieszkaniowa „Zjednoczenie”. Dużą pomocą dla członków ZNP były bezprocentowe pożyczki na budownictwo indywidualne, na remonty i wkłady na mieszkania spółdzielcze udzielane przez Kuratorium

I Ośrodek Usług Pedagogicznych ZNP oraz Pracowniczą Kasę Zapomogowo-Pożyczkową w Wolsztynie.

            W 1957 roku zorganizowano Sekcję Emerytów i Rencistów przy Oddziale ZNP. Sekcja (bardzo aktywna do dnia dzisiejszego) organizowała spotkania towarzyskie, wycieczki, wyjazdy do teatru, uroczyste spotkania z okazji Dnia Kobiet, Dnia Edukacji Narodowej, wspomagała członków w trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej.

            Zarząd Oddziału czuwał (i nadal czuwa) nad stanem sanitarnym i technicznym placówek oświatowych poprzez społecznych inspektorów pracy w ogniskach. Udzielał porad prawnych a w konkretnych sprawach interweniował u pracodawcy w celu wyjaśnienia niekorzystnych decyzji wobec członków ZNP.

Zarząd Oddziału ZNP – 1964 r.

Oddział Wolsztyński z dużym rozmachem prowadził działalność kulturalno-oświatową. W latach 1957-1972 działał Klub Nauczycielski. Działały zespoły: taneczny, muzyczny, recytatorski, estradowy, regionalny, szachowy, brydżowy, fotograficzny, plastyczny i kobiecych robót artystycznych. W Klubie odbywały się wieczory dyskusyjne, odczyty i spotkania z pisarzami, z posłami i radnymi. Organizowane zabawy, wieczorki, teatr przy stoliku i gry towarzyskie były okazją do towarzyskich kontaktów. Chór Nauczycielski prowadzony przez Józefa Samola uświetniał uroczystości związkowe, powiatowe, wojewódzkie a nawie centralne. Zespół taneczny pod kierunkiem Anieli Ratajskiej zbierał wiele nagród m.in. za prezentowanie Wesela Wielkopolskiego.

            Wielu naszych członków próbowało swego pióra w opisach wydarzeń historycznych związanych z wydarzeniami regionu wolsztyńskiego, m.in. Czesław Olejnik, Kazimierz Wawrzynowicz, Wiktor Hajduk, który również pisał wiersze.

            Zespół nauczycielskich regionalistów badał okolice Wolsztyna, zbierał materiały – eksponaty, opracowywał kroniki szkół i ognisk, zbierał materiały monograficzne. Józef Józefowski przygotował opracowania: „Powiat wolsztyński” i „”Mochy i okolice” oraz „Z dziejów powstania wielkopolskiego”. Zenon Molski oracował „Na 300lecie miasta Rakoniewic”, Leon Świtalski wydał foldery „Ziemia Wolsztyńska” i „Szlaki wodne powiatu wolsztyńskiego”, Julian Zwoliński opracował” Z dziejów ZNP w powiecie wolsztyńskim” oraz „Z dziejów ruchu ludowego w powiecie wolsztyńskim”.

            Amatorski zespół plastyczny pod kierunkiem Zenona Molskiego,Feliksa Janowicza i Marka Suterskiego przygotowywał wiele wystaw prac malarskich i artystycznych nauczycieli plastyków, m.in.:Kostrzewskiego z Rakoniewic, Marii Dutkowskiej, Marii Makarskiej, Marii Jabłońskiej z Wolsztyna, Leona Prusa z Powodowa, Alicję Lorenz z Kębłowa, i Sokolnickich z Wroniaw.

            Rudolf Malec prowadził przez wiele lat zespół wokalno-taneczny „Czerwone Maki”, kol. Maria Jankiewicz prowadziła chór szkolny i zespoły wokalno-muzyczne. Podobną działalność prowadzili kol. kol. Ewa Gortatowa z Wronia, Kazimiera Kreczkowa z Łąckiego, Wiesława Drzewińska z Kębłowa, Józef Kłysz z Chobienic, Hilary Ciesielski i Zbigniew Skowroński z Wolsztyna.

            W maju 1966 roku na Wystawie Postępu Pedagogicznego w Poznaniu nauczyciele wolsztyńscy prezentowali własne pomoce naukowe i projekty rozwiązań pracowni i gabinetów przedmiotowych. Wielu nauczycieli publikowało swoje doświadczenia dydaktyczno-wychowawcze w czasopismach pedagogicznych i w Głosie Nauczycielskim, np. Henryk Bok w „Fizyce w Szkole”, Zbigniew Skowroński w „Biologii w Szkole”, Tadeusz Marcinkiewicz w „Chemii w Szkole”, Anna Hajdukowa i Robert Mielewczyk w „Językach Obcych w Szkole”, Edward Laskowski w „Oświacie i Wychowaniu” oraz w „Życiu Szkoły”. Za nowatorstwo pedagogiczne sześciu nauczycieli otrzymało wówczas medal Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego.

            Nasz związek sporo uwagi poświęcał sportowi, turystyce i rekreacji. Tą działką zajmowała Rada Kultury Fizycznej i Turystyki przy Zarządzie Powiatowym ZNP, którą kierowali kol. Kazimierz Nowak, a po nim kol. Andrzej Lisiecki. Działały sekcje siatkówki, koszykówki, tenisa stołowego i badmintona. Masową imprezą były coroczne festyny sportowe organizowane dla członków ZNP i ich rodzin. Zarząd organizował wiele wycieczek krajoznawczych (bliższych po Wielkopolsce i Ziemi Lubuskiej i dalszych w Bieszczady, Sudety, do Biskupina, Gdańska, Warszawy i Wrocławia).

            Zarząd Oddziału ZNP szczególną troską otaczał nauczycieli rozpoczynających pracę pedagogiczną. Odbywały się z nimi uroczyste spotkania na początku roku szkolnego wspólnie z władzami oświatowymi. Tradycją są także pożegnania nauczycieli i pracowników administracji i obsługi odchodzących na emeryturę, jak również jubileusze seniorów. Dziękując za ofiarną pracę w oświacie Zarząd wręcza pamiątkowe dyplomy, kwiaty] i upominki.

            Dzień 1 czerwca 1975 roku to data nowego podziału administracyjnego kraju. Nastąpiła likwidacja powiatu wolsztyńskiego, a gmina Wolsztyn została włączona do województwa zielonogórskiego. Zarządy Oddziałów w Wolsztynie, Siedlcu, Zbąszynie i Zbąszynku zostały serdecznie przyjęte do nowej wojewódzkiej rodziny związkowej w Zielonej Górze.

                                                                                                                                                (c.d.n.)